Frankowicze i banki z niecierpliwością oczekiwali na wyrok TSUE będący odpowiedzią na istotne pytania prejudycjalne zadane przez Sąd Okręgowy w Gdańsku. Stanowisko Trybunału miało stanowić ważną wskazówkę co do dalszego postępowania w sprawach tego typu. Inną instytucją czekającą na decyzję Trybunału i wyrok w sprawie frankowiczów był Sąd Najwyższy, który przesunął po raz kolejny przyjęcie uchwały frankowej. Wyrok frankowy okazał się kolejnym z serii korzystnych dla kredytobiorców, niejako podtrzymując ustalenia wynikające z poprzednich. Orzeczenie rzuciło jednak nowe światło na kilka spraw, dlatego przeanalizowaliśmy je i przedstawiliśmy, co wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej zmienia w sytuacji frankowiczów.
Co wyrok TSUE z 29 kwietnia zmienia w sprawie frankowiczów?
Wyrok Trybunału Sprawiedliwości ma bardzo istotne znaczenie w kwestii kredytów frankowych. W kolejnych akapitach wyjaśniliśmy, co wynika z odpowiedzi TSUE na pytania zadane przez Sąd Okręgowy w Gdańsku.
Czy sąd krajowy ma obowiązek stwierdzenia nieuczciwości postanowienia umownego, jeżeli dokonano w nim zmian za pomocą aneksu?
Pierwsza kwestia, do której odnosił się wyrok TSUE w sprawie frankowiczów, związana była ze zmianą postanowienia umownego przy wykorzystaniu aneksu do umowy.
Czy art. 3 ust 1. i 2. w zw. art. 4. ust 1. w zw. z art. 6 ust 1. i art. 7 ust 1. Dyrektywy Rady 93/13 EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.U. L 95, s. 29) winien być rozumiany w ten sposób, że sąd krajowy ma obowiązek stwierdzenia nieuczciwości (w rozumieniu art. 3 ust 1. Dyrektywy) warunku umowy zawartej z konsumentem także wówczas, gdy w dacie orzekania na skutek dokonanej przez strony w formie aneksu zmiany treści umowy, warunek został zmieniony tak, że nie ma charakteru nieuczciwego, a stwierdzenie nieuczciwości warunku w jego pierwotnym brzmieniu może skutkować upadkiem (unieważnieniem) całej umowy?
Odpowiedź TSUE jest pozytywna. Aneks umowy nie wpływa na ocenę abuzywności umowy, inaczej mówiąc, nic nie zmienia. To sąd krajowy ma obowiązek stwierdzenia nieuczciwości postanowienia umownego niezależnie czy został zawarty aneks do umowy.
Czy sąd krajowy może uznać za nieuczciwe tylko wybrane elementy danego postanowienia umownego, a pozostałą część uznać za obowiązującą i jaki wpływ na to ma ustawa antyspreadowa?
Kolejnym problemem, który porusza w odpowiedzi na drugie pytanie wyrok TSUE, jest to, czy można jedynie częściowo uznać postanowienie umowne za nieuczciwe. Do tego tematu odnosiło się również trzecie pytanie Sądu Okręgowego w Gdańsku, które podnosiło kwestię roli ustawy antyspreadowej w tym zagadnieniu.
Czy art. 6 ust 1 w zw. z art. 3 ust. 1 i 2 zdanie 2 oraz art. 2. Dyrektywy Rady 93/13/ EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.U. L 95, s. 29) winien być rozumiany w ten sposób, że zezwala sądowi krajowemu na stwierdzenie nieuczciwości tylko niektórych elementów warunku umownego dotyczącego ustalanego przez bank kursu wymiany waluty, do której indeksowany jest udzielony konsumentowi kredyt (tak jak w postępowaniu głównym) tj. przez eliminację zapisu dotyczącego ustalanej jednostronnie i w niejasny sposób marży banku będącej składową kursu wymiany, a pozostawienie jednoznacznego postanowienia odnoszącego się do średniego kursu banku centralnego (Narodowego Banku Polskiego), co nie rodzi potrzeby zastąpienia wyeliminowanej treści jakimkolwiek przepisem prawa, a skutkować będzie przywróceniem rzeczywistej równowagi pomiędzy konsumentem a przedsiębiorcą, choć zmieni istotę zapisu dotyczącego spełnienia świadczenia przez konsumenta z korzyścią dla niego?
Czy art. 6. ust. 1. w związku z art. 7. ust 1. Dyrektywy Rady 93/13/ EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.U. L 95, s. 29) należy rozumieć w ten sposób, że nawet w sytuacji wprowadzenia przez ustawodawcę krajowego środków zapewniających zapobieganie stałemu stosowaniu nieuczciwych warunków umownych, takich jak badany w postępowaniu głównym, poprzez wprowadzenie przepisów nakładających na banki obowiązek szczegółowego określania sposobów i terminów ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego wyliczana jest kwota kredytu, rat kapitałowo-odsetkowych oraz zasad przeliczania na walutę wypłaty albo spłaty kredytu, interes publiczny sprzeciwia się stwierdzeniu nieuczciwości tylko niektórych elementów warunku umownego w sposób opisany w pytaniu drugim?
TSUE uznał, że kwestia utrzymania w mocy warunków umów o kredyty frankowe powinna być oceniana przez sąd krajowy. Trybunał Sprawiedliwości UE uznał, że skutki stwierdzenia przez sąd istnienia nieuczciwego warunku w umowie podlegają przepisom prawa państwa członkowskiego, przy czym kwestia utrzymywania się w mocy takiej umowy powinna być oceniana przez sąd krajowy. Nie można zastosować tzw. zasady niebieskiego ołówka, tzn. nie można usunąć tylko części klauzuli niedozwolonej. Cała klauzula przeliczeniowa powinna zostać usunięta z umowy i uznana za nieistniejącą, czyli taką, która nie wiąże konsumenta.
Sytuacja w momencie uprawomocnienia orzeczenia o nieważności umowy oraz informacja o jego skutkach
Wyrok w sprawie frankowiczów obejmował również odpowiedź na dwa pozostałe pytania, które dotyczyły kwestii roszczeń po uprawomocnieniu orzeczenia o nieważności umowy, a także obowiązku sądu w zakresie poinformowania kredytobiorcy o konsekwencjach unieważnienia umowy frankowej.
Czy brak obowiązywania umowy, o którym mowa w art. 6 ust. 1 Dyrektywy Rady 93/13/ EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.U. L 95, s. 29), stanowiący rezultat wyłączenia nieuczciwych warunków umownych, określonych w art. 2. lit a) w zw. z art. 3. Dyrektywy, należy rozumieć w ten sposób, że jest to sankcja, która może nastąpić jako rezultat konstytutywnego orzeczenia sądu wydanego na wyraźne żądanie konsumenta z konsekwencjami od momentu zawarcia umowy tj. ex tunc, a roszczenia restytucyjne konsumenta i przedsiębiorcy stają się wymagalne wraz z uprawomocnieniem się wyroku?
Czy art. 6. ust 1. Dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.U. L 95, s. 29) w związku z art. 47. Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej z dnia 30 marca 2010 r. (Dz. Urz. UE. C Nr 83, str. 389) należy rozumieć w ten sposób, że nakłada on na sąd krajowy obowiązek informowania konsumenta, który zgłosił żądanie stwierdzenia nieważności umowy w związku z eliminacją warunków nieuczciwych, o skutkach prawnych takiego rozstrzygnięcia, w tym także o możliwych roszczeniach restytucyjnych przedsiębiorcy (banku), nawet nie zgłoszonych w danym postępowaniu a także takich, których zasadność nie jest jednoznacznie przesądzona, nawet w sytuacji, gdy konsument jest reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika?
Wyrok TSUE wskazuje, że sąd będzie musiał poinformować konsumenta, jakie będą skutki nieważności umowy o kredyt frankowy, niezależnie czy jest on reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika (adwokata lub radcę prawnego), a także o to, kiedy zaczyna się termin przedawnienia roszczeń. Bieg przedawnienia roszczeń dla banku zaczyna się w momencie wypłaty pieniędzy kredytobiorcy, a nie od dnia wyroku w sprawie.
Podsumowanie
Wyrok TSUE w sprawie frankowiczów od dłuższego czasu był bardzo wyczekiwanym wydarzeniem wśród ludzi zainteresowanych kwestią kredytów frankowych. Daje on dużą nadzieję kredytobiorcom na wygraną batalię w sądzie z bankiem. Aby zwiększyć swoją szansę na sukces, należy skorzystać z pomocy specjalistów. Kancelaria frankowa SubiGo to doświadczeni eksperci, których celem jest to, żeby osoby mające kredyty frankowe usłyszały korzystne wyroki. Reprezentujemy naszych klientów na sali sądowej i staramy się im pomóc uzyskać unieważnienie umów frankowych. Skorzystaj z naszych usług.